Türk Halk Oyunları

Ülkemizde bulunan bölgelere ait geleneksel dansları inceleyen müziksel ve ritimsel bilgisi eşliğinde sahneleme becerisinin kazandırıldığı bir programdır.

Folk-lor

“Halk – Bilimi” Folklor ’ün Türkçede kelime karşılığı ise Halk bilimidir. Folklor kelimesi İngilizce kökenlidir. İlk kez 1846 yılında kullanmış olup İngiliz yazar William Jhon Thomas tarafından dile getirilmiştir.

Folklor (Halk Bilimi)

Bir Milletin Halk Oyunları başta olmak üzere “Müziği, Giyim Kuşamı, Yemekleri, Yaşam Şekilleri, Konuşma Şiveleri, gelenek ve görenekleri, bölgeye özgü her şeyi” ni kapsamaktadır. Bunun yanı sıra ise HALK OYUNLARI Folklor ün temel taşı olarak adlandırılır.

Halk oyunu

Türkiye’de bulunan bölgelerin kültürel özelliklerini yansıtan, duygu ve düşüncelerine dayalı, gelenek ve göreneklerine bağlı, ezgisel, ritmik, giyim kuşam ve coğrafi özelliklerini içinde barındıran bir dans bilimdir. Türkiye’de bulunan Halk oyunları çok çeşitliliği ile ön plandadır, bunlar bölgelerine göre ayrılmıştır, Bölgelere göre halk oyunları bir bütünü ortaya koymuş olsa bile birbirine benzememesi ile dikkat çekmektedir, örneğin; bar’lar bölgesindeki tavırlar ve horalar bölgesindeki tavırlar birbirinden çok uzaktır, ancak her bölgedeki oyunlarda anlatılmak istenen ana unsurlar aynıdır, gelin almaya giderken yada gelin almaya geldiklerinde oynanan oyunların ana teması mutluluk, karşılama vb gibi durumları içermektedir. Yine bir bener durum ise savaş sonrası oynanan oyunlardır, örneğin; karadeniz bölgesinde oynanan savaş oyunları ile eğe bölgesinde oynanan savaş oyunları arasında bir benzerlik bulunmasa bile ana konu savaşın kazanılmasından doğan mutluluğu sergileyen danslardır.
Türkiye’de yapılan araştırmalar sonucunda dünya üzerinde bir millete ait olan oyun sayısının kat be kat üzerindedir. Ülkemizde bulunan halk oyunları 4000’den fazla olduğu yapılan araştırmalar sonucu onaylanmıştır. Aynı zamanda yapılan araştırmalara derleme denilmektedir. Türkiye üzerinde yapılan halk oyunları derlemeleri günümüze kadar devam etmiş olup halen derlenemeyen ve repertuarlara kazandırılamayan oyunlar bulunmaktadır. Bir ilçenin köylerinde bile farklılık gösteren oyunların tavırları sıralamaları ve melodileri vardır.

Türk Halk oyunları 11 bölgeden oluşmuştur. Bunlar sırasıyla şöyledir; “BAR, BENGİ, HALAY, HORA, HORON, KAFKAS, KAŞIK, MENGİ, SEMAH, TEKE, ZEYBEK”

Bar Halk Oyunları

Ülkemizin doğu Karadeniz’in doğusunda ve Kuzey doğu Anadolu bölgesinde yer alan oyunlardır. Başlıca; (Artvin, Kars, Erzurum, Erzincan) bölgelerinde birlikte ve genellikle yan yana kol kola şekilde oynanan dik ve kasların gergin olduğu bir disipline bağlı bir oyundur. Barlar bölgesi minimum beş kişinin bir araya gelmesi ile oynanmaktadır. Bazı bar oyunları ise 2 kişi ile karşı karşıya oynanmaktadır. Bu barlara birkaç örnek olarak; hançer barı, Köroğlu barı, turna barı kol barıdır. Bar oyunları sonlara doğru sekme, çökme, yelleme, sıçrama, gibi çabuk, atik ve çevik hareketler içermektedir. Genellikle Başta el ele tutuşarak başlayıp sonra omuzdan tutularak devam ettiği gözlemlenmiştir. Bölgenin başlıca çalgısı davul ve zurnadır. Sözlü ve sözsüz olarak iki şekilde de icra edilmektedir.

Bengi Halk Oyunları

Marmara’nın Güneyi ve Ege’nin Kuzey bölgesinde oynanan bir oyundur. Toplu oynanan bir oyun çeşididir. Halka halinde oynanmakta olup Davul ve Zurna eşliğinde oynanmaktadır. Usulsüz bir hava ile oyuna kalkılır, ağır merdane yürüyüşleriyle oyuna başlanır, çalımlı hareketler, aralarda uzun havalar ve ezgiler okunur. Birdenbire hızlanmaya başlayan oyunlar görülmektedir. Bu sırada bazı oyuncular oyunun içerisinde olan figürler gereği oyunu terk ederler.  Bengi oyunları “ALAY HAVASI” olarak da bilinir. Müzik başladıktan sonra ortaya çıkış, gezinme ve gövde gösterisi olarak oynanır. Bengi savaş sonu kutlaması oyunu olduğu için icrası da bu şekilde yapılır.

Halay Halk Oyunları

Doğu Anadolu ve güney doğu Anadolu bölgesinde oynanan oyunlardır. Halk oyunları içerisinde en yaygın olan halk oyunlarından biridir. Toplu düz dizi ve halka şeklinde oynanan disiplinli bir oyundur. Oyunların en gösterişlisi ve en soylu olanıdır. Birlik beraberliği simgelemektedir. Oyun ve ritm disiplini bakımından oyunların bir sisteme bağlı olduğu gözlenmektedir. Halaylar en az 5 kişi ile oynanmaktadır, serçe parmaktan tutarak, kol kola girerek, el ele tutuşarak ya da omuzdan tutuşarak icra edilmektedir. Halaylar genelde 1-2-3-4 bölümlü olarak oynanır. Ağırlama, hoplatma, yelleme, sıktırma, yürütme, yanlama ve oynatma olarak bilinir. Yöresel çalgıları davul, klarnet, davul, def, sipsi, mey, def, tambura, bağlama, dır.

Hora – Karşılama Halk Oyunları

Ülkemizin en batısında yer alan Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve İstanbul’un bir kısmında oynanan oyun çeşididir. Genellikle Karşılıklı oynanan Kızlı Erkekli oyunlardandır. Otantiğinde düz bir çizgi veya daire formatında oynanmaktadır. Ağır bir tempoda başlayan oyunlar gitgide hızlanmaya başlar. Davul zurna veya saz darbuka, ile genellikle oynanır. Oyunlar isimlerini genellikle yörede tanınmış nam yapmış kişilerin isimlerinden almıştır. Bunlardan bazıları; “ALİPAŞA”, “SÜLÜMAN AĞA”, “DEBRELİ HASAN”, “AHMETBEY” dir. Oyunlar genellikle; Serçe parmak, El ele veya Omuzdan tutuşarak oynanmaktadır, bununla birlikte Kemerden tutuşarak da oynandığı bazı noktalar vardır. Oyunlarda mendilin ayrı bir önemi vardır ve genelde “sallama” diye adlandırılır.

Horon Halk Oyunları

Karadeniz bölgesinin Doğusu da Samsun ilinden Gürcistan’a kadar olan bölgede kız, erkek veya karma olarak oynanmaktadır. Düğün, savaş, asker uğurlama, nişan, göç ve şenlikler gibi toplu eğlencelerde başta olmak üzere zurna, kemençe, akordeon, tulum ve kaval eşliğinde oynanan geleneksel bir dans çeşitleridir. Horonlar türkü eşliğinde ve sadece müzik eşliğinde de oynanmaktadır. Erkekler, kadınlar veya karışık olarak 3 şekilde de oynanmaktadır, geleneksel olarak düz bir çizgi şeklinde veya halka şeklinde oynanmaktadır. En basit horon çeşitleri bile köyden köye değişiklik göstermektedir bu yüzden horonlar çok zengin motifler içermektedir. Horonlar da ki hareketler Karadeniz’in hırçın dalgalarından, dik yamaçlarından, iklim şartlarından ve bölgede avlanan balıkların hareketlerinden esinlenmiştir.

Kafkas Halk Oyunları

Kafkas dansları genellikle orta Asya da gözlemlenen büyük bir yüz ölçümünü bulunduran içerisinde birçok ülkeyi barındıran ayrıca ülkemizde bulunan Kars ilinin de içinde bulunduğu bir bölgedir. Genellikle Erkeklerde kahramanlık, kadınlarda ise zarafet ile özleşmiş olan Kafkas dansları yüzyılları aşan tarihe sahiptir. Kafkas dansları kadın, erkek, kadın ve erkek şeklinde 3 formda oynanmaktadır. Erkekler dans esnasında kartalın tavırlarını sergilerken kadınlar ise gökteki sülünün zarif ve kıvrak hareketlerini sergiler. Erkekler dans esnasında Sert ve keskin dönüşleri bol bulunan figürler ile ritmik ve çok atik hareketlerle diğer erkekler içerisinde ön planda olmaya çalışırlar. Bunun yanı sıra kadınlarla beraber dans ettikleri zaman bir elini gökyüzüne bir elini ise kadınları koruyacak şekilde yana doğru açmaktadırlar. Kadınlar ise adeta kaygan bir zeminde yazar gibi parmak uçlarının üzerinde küçük ama bir o kadar da hızlı adımlarla narin yürüyüşler sergilerler.

Kaşık Halk Oyunları

Ülkemizin doğu Marmara, batı Karadeniz’in bir kısmı ve iç Anadolu bölgesinde oynanan bir oyun çeşididir. Oyuncular diğer bölgelerdeki gibi el ele kol kola oynamazlar, genellikle karşılıklı oynanır. Düz bir çizgi üzerinde, Karşılıklı ve daire formatında oynanmaktadır. Oyuncuların ellerinde yöresel ağaçtan (şimşir) kaşıklar bulunmaktadır. Kaşık tutuş şekilleri illere göre değişkenlik gösterir. Genel amaç kaşıkları birbirine vurarak çalınan ezgiye ritmik olarak eşlik etmektir. Konya bölgesinde kaşık vuruş hızı hızlı iken Bolu, Bursa ve Kütahya bölgelerinde daha yavaştır. Oyunlar kadınlı erkekli olarak oynansa bile figürler farklı olarak oynanır. Kadınlar ayrı, Erkekler ayrı veya karma şekilde oynanmaktadır. Başlıca müzik aletleri Kabak kemane, kaşık, tırnak kemençe, sipsi, dört telli kemençe, zilli maşa, cura, bağlama ve davul zurnadır.

Mengi Halk Oyunları

Akdeniz’in doğusu ve iç Anadolu’nun güneyinde yer alan Mengi oyunları, zeybeklerin değil kızan oyunudur. Kızanların kadın oynatmada sohbetlerde ve eğlencelerde oynadığı hafif zeybek havasıdır. Mengilerde el ele tutuşma yoktur. Mengi oyunları genelde kadın etrafında oynanmaktadır. Mengi oyunları kadınlı erkekli, düz formda ya da daire formunda oynanır. Yörenin çalgıları ise; bağlama, kemane, kaval, zilli def, cura ve köşeli davuldur. Mengilerde kesinlikle zurna ve darbuka kullanılmaz. Sekmeler, diz kırmalar, öne doğru eğilmeler ve kol sallamalar genel figürleridir. Genel olarak semahlara benzemektedir.

Semah Halk Oyunları

Müslümanlığın bir mezhebi olarak bilinen Aleviliğin sembolü olan semah aslında Aleviler ’in ibadeti olan Cem ibadetinin bir parçasıdır. Semah; Cem’in belli bir yerinde dedenin işareti ile bağlama eşliğinde erkeklerin ve kadınların çalınan çalgılarla birlikte yaptıkları dinsel bir tören biçimidir. Semah duygunun, düşüncenin, aşkın, sevginin zirvede olduğu adeta başka bir dünyaya yolculuk edildiği bir duygu haline denilmektedir. Günümüzde semah dönenlerin çok az bir kısmı bunu sadece dans olarak yapmaktadır, Ülkemizin genellikle iç Anadolu bölgesinin doğu kısmında bulunan Tokat, Sivas, Erzincan gibi illerimizde semah dönülmektedir. Daire şeklinde oynana semah dansları sözlü veya sözsüz müzik eşliğinde oynanmaktadır. Müzik aletleri genellikle Bağlama, Zurna, Davul, Cura ve kavaldır.

Teke Halk Oyunları

Akdeniz’in güney batısında yer alan teke oyunları, teke ismini yörede bulunan dağ keçisinin erkeği olan tekenin hareketlerinden esinlenmiş olduğu için teke adı verilmiştir. Ayrıca teke oyunları teke Türkmenlerinin oturdukları yörenin oyunları olduğu için teke denilmektedir. Bu oyunların genelinde Teke hareketleri ele alınmıştır. Sekme, arkaya dönüp kaçma, ani sıçrama figürleri teke oyunlarında görülmektedir. Ezgiler ve oyunlar hızlı ve ritmiktir. Genellikle teke oyunları 3 bölümden oluşur. Yörenin çalgıları ise sipsi ve üç telli cura dır. Çok az köylerde ise davul ve zurnada eşlik ettiği görülür. Oyunlar kadın erkek, yalnız erkek, yalnız kadın şeklinde oynandığı görülmektedir.

Zeybek Halk Oyunları

Ülkemizin Ege bölgesinde yer almaktadır. Başlıca Aydın, Denizli, İzmir, Muğla illerinde oynanan bir oyundur. Zeybekler bölgenin iklim şartları gereği kısa şortu andıran Potur adı verilen alt elbiseyi giyerler. Ayaklarına çizme ya da çarık giyerler çarık giyinenler ise tozluk diye adlandırılan bacakları koruyan kumaş bir koruma takarlar, başlarındaki Feslerin üzerine sardıkları iğne oyasından olan çiçek desenlerini ise anneleri, sevdiği kız veya eşleri yapıp verirler. Zeybek oyunları meydanlarda davul ve çift zurna ile oynanmaktadır. Kapalı alanlarda ise bağlama, cura, divan sazı, dümbelek eşliğinde oynanmaktadır. Zeybek havaları genellikle ağır ve aksak usullerde icra edilir. Zeybek duruşları genellikle kartal duruşu diye adlandırılır, kartalın gökteki hareketleri ve avına saldırmasındaki hareketlerden esinlenmiştir. Çökmeler, sıçramalar, eşmeler gibi figürler yer almaktadır. Zeybeklerin başına efe denir, yardımcılarına ise kızan denilir. Savaşçı sınıfında zeybek diye adlandırılır.